قرآن کریم؛ هم پیام هم معجزه!
بنام خداوند جان و خرد
خداوند برای راهنمایی و هدایت بشریت، همواره پیامبرانی را فرستادهاست تا آنها را به پرستش خداوند یگانه دعوت کنند. مأموریت پیامبران همیشه با دو چیز همراه بودهاست، «پیام» و «معجزه». برای اینکه مردم پیام الهی را قبول میکردند، نیاز بود که آن پیام با معجزه همراه باشد، ولی همیشه این دو چیز از هم جدا بود. به عنوان مثال از معجزههای حضرت موسی عصای او بود و همچنان گذشتن حضرت موسی و پیروانش از بحر و غرق شدن فرعون، معجزاتی که پیروان حضرت موسی با چشمانشان دیدند و شاهد بودند، مسلماً دیدن معجزات اینچنینی باعث میشد که عدهیی ایمان بیاورند. اما با گذشت زمان و نسلهای بعدی، این معجزات دیگر تبدیل میشد به قصه و شکل شنیداری را بخود میگرفت و از نسلی به نسلی دیگر بازگو میشد و در نتیجه، دیگر آن اثر قبلی را نداشت.
ما به عنوان مسلمان به معجزات پیامبرانی چون حضرت عسی (ع) و حضرت موسی (ع) باور کامل داریم، ولی معجزات این پیامبران دیگر برای ما محسوس نیست و طوریکه میدانیم حتی پیامشان –– که همانا وحدانیت و توحید بود – نیز تحریف شده است.
اما با آمدن پیامبر اکرم (ص)، اینبار خداوند کلامش را در قالب کتابی نازل فرمود که هم پیام است و هم معجزه، این اولین باریاست که پیام خودِ همان معجزه است. خداوند در بخشی از آیهی 185 سورهی بقره به این موضوع اشاره میکند:
هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَىٰ
هدایتی برای مردم و نشانههای آشکار هدایت.
با اندکی تأمل دیده میشود که بخش اول (هدًی لِّلنّاسِ) همانا «پیام الهی» است و بخش دوم (وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَىٰ) به اعجاز این کتاب اشاره دارد که در حقیقت گویای این است که قرآن کریم همراه با هدایت، معجزه نیز هست.
إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ
همانا ما قرآن را نازل کردیم و ما نگهبان آن استیم.
(الحجر-9)
قرآن بحریاست که هرچقدر از آن بنوشیم تشنگیمان رفع نمیشود. فرق این کتاب آسمانی با کتابهای دیگر این است که وقتی یک کتاب عادی را میخوانیم، بعد از مطالعهی آن دیگر با خود میگوییم که تمامش کردم و دیگر هیچ رغبتی به خواندناش نداریم، حتی اگر دوباره به سراغش برویم، دیگر آن لذت بار اول را ندارد.
اگر کسی در یک اقانوس بزرگ شنا کند، نمیتواند ادعا کند که من تمام اقیانوس را شنا کردم، آن فرد فقط بخشی از قطرههای آن را تجربه کردهاست. قرآن نیز اینگونه است، اگر به قرآنکریم بنگریم، دیده میشود که این کتاب الهی فراتر از یک اقیانوس است، هر بار که غرق این کتاب میشویم، یک آیه برایمان معجزه میشود. این معجزه را کسی میبیند که به آن باور کامل داشته باشد، به معانی آیات فکر کند و با آن زندگی کند.
بیایید که به این آیهی زیبا اندکی تأمل کنیم، چنانچه خداوند میفرماید:
قُلْ لَوْ كَانَ الْبَحْرُ مِدَادًا لِكَلِمَاتِ رَبِّي لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ كَلِمَاتُ رَبِّي وَلَوْ جِئْنَا بِمِثْلِهِ مَدَدًا
بگو: اگر دریا برای [نوشتنِ] کلمات پروردگارم [که مخلوقات او هستند] مُرکب شود، پیش از آن که کلمات پروردگارم پایان یابد قطعاً دریا به پایان می رسد؛ هرچند [دریایی دیگر] مانند آن دریا را به کمک بیاوریم.
(کهف-109)
قرآن اثرش تمامی ندارد، با وجود اینکه ممکن است یک سوره را بارها با دقت خواندهایم، ولی هر بار که آن را باز میکنیم، قرآن با ما حرفهای تازه دارد. هرچه بیشتر غرق این کتاب باشیم، بیشتر عاشقاش میشویم. کتابی که به قدری ظرافت دارد که تک تک آیات گهربارش پر از درس است، کتابی که پیوسته خوانندهاش را به تفکر و تأمل دعوت میکند.
احمدشعیب امیری
رمضان 1438