جوانان و انتخاب رشته تحصیلی

دیده شکیب

با نزدیک شدن امتحان کانکور، یکی از دغدغه های مهم دانش آموزان و والدین آنها انتخاب رشته تحصیلی می باشد؛ انتخابی که بالای آینده آنها تاثیر فراوان دارد و اگر این انتخاب آگاهانه صورت نگیرد، احتمالا در آینده تحصیلی و زندگی دانش آموز تاثیر مناسبی نخواهد داشت.

انسان در طول عمر خود همیشه انتخاب می نماید، از دوست مناسب تا کتاب مورد علاقه و از مکتب تا پوهنتون. نکته مهم این است که این انتخاب ها ارزش یکسان و برابر ندارند، روانشناسان معتقدند که تاثیر بعضی انتخاب ها در سراسر زندگی ما باقی خواهد ماند، پس لازم است که در انتخاب دقیق باید بود.

یکی از اساسی ترین تصمیم برای دانش آموزان انتخاب نمودن رشته تحصیلی است، زیرا انتخاب نمودن رشته تحصیلی  یک فعالیت مهیج و درعین حال چالش برانگیز است.

چگونه دانش آموزان رشتهء تحصیلی خویش را انتخاب می نمایند؟ نقش والدین و جامعه در انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان چگونه است؟ سیستم آموزشی چه راه کار های را در نظر گیرد تا دانش آموزان بتوانند رشته تحصیلی مناسب را انتخاب نمایند؟ و موثرترین راه انتخاب رشته مناسب برای دانش آموزان کدام است؟ در این نوشته تلاش می شود که پرسش های یاد شده تا اندازه پاسخ گفته شود.

محمد قاهر آرین به این نظر است  که برای شاگردان فرصت داده شود تا رشتهء مورد علاقه خود را خود  انتخاب نمایند. او همچنان می افزاید که برای هر پوهنتون امتحان تخصصی بطور جدا گانه اخذ گردد. به گفته اش دولت باید در مکاتب سیستمی را ایجاد نماید که در آن برای تمام دانش آموزان  مربی تعیین گردد تا به دانش آموز در رابطه به انتخاب رشته اش رهنمایی کند و انتخاب رشته باید در صنف ۹ و یا ۱۰ صورت گیرد تا دانش آموز بتواند مضامین در ارتباط به رشته مورد علاقهء خود را انتخاب نماید و در آن رشته بیشتر مطالعه نماید.

وحیده هژیر می گوید والدین و بزرگان فامیل در انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان را کمک می کنند و بیشتر آنها تحت تاثیر والدین قرار دارند. تعدادی دیگر هم در انتخاب رشته تحصیلی تحت تاثیر جامعه قرار می گیرند.

در نظام آموزشی افغانستان امتحان کانکور به مثابهء یک فرصت است که تنها برای تعدادی کمی میسر می شود. به گفته هژیر به عوض کانکور، امتحانی از دانش آموزان اخذ گردد تا بتواند استعداد و توانایی دانش آموز را به شکل واقعی بررسی نماید. وی می افزاید موثرترین راه گزینش رشته تحصیلی اینست که رشته در قدم نخست مورد علاقه دانش آموز باشد، دانش آموز بتواند در آینده از آن استفاده کند و همچنان توانایی این را داشته باشد که در آینده در همان رشته وظیفه پیدا کند.

در اکثر موارد گرایش شخصی دانش آموزان و نیازمندی جامعه در انتخاب رشته تحصیلی نقش خیلی کمرنگ دارد. انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان نظر به خواست و توقعات خانواده های آنان صورت می گیرد، در حالیکه خواهش فامیل، بازار کار، محبوبیت رشته و گاهی علاقمندی خود دانش آموز از عوامل موثر در انتخاب رشته تحصیلی به شمار می روند.

فرضیه صاحبزاده می گوید به نظرش برای انتخاب رشته تحصیلی کانکور سیستمی موثر نیست و باید سیستم معتبر و موثق ایجاد شود تا استعداد، توانایی، گرایش و ضرورت دانش آموز در آن در نظر گرفته شود. به نظر صاحبزاده در انتخاب رشته مهم است تا منابع موجود در رشته تحصیلی، کیفیت و معیار های تدریس و فرصت های دیگر در نظر گرفته شود.

با وجود این سمیع الله سیحون باورمند است فکتور اثر گذار در انتخاب رشته تحصیلی دانش آموز پیش از آنکه وابسته به علایق فردی خود دانش آموز باشد و ابسته به شرایط بیرون فردی او است که در بر گیرنده خانواده، مکتب و جامعه می باشد. همانطوریکه این فکتورها در شکل گیری رفتار کودک و شخصیت او اثر گذار است، در شکل گیری نیروی عاطفی، جهان بینی و علایق او نیز تاثیر بسزا دارد.

به نظر سیحون وظیفه نظام آموزشی تنها انگیزه دادن به دانش آموز در جهت رسیدن به معلومات آموزشی است، نه دخالت در آن. نظام های آموزشی می توانند با تشخیص میزان علایق، سطح پیشرفت تحصیلی، در تناسب با ظرفیت های باالقوه دانش آموزان رهنمون شود.

وی همچنان می افزاید دادن آزادی و اختیار، ارزیابی علایق، ایجاد انگیزه و عدم دخالت والدین موثرترین راه است که دانش آموز می تواند رشتهء تحصیلی خویش را انتخاب نماید.

سید جواد سعیدی پیشنهاد می کند در سیستم آموزشی تغییرات وارد شود، طوریکه در مکتب اساتیدی انتخاب شوند و ایفای وظیفه نمایند که درایت و شایستگی لازم داشته باشد تا با دانش آموزان در تعیین رشتهء مورد علاقه ایشان کمک نمایند.