تیپو سلطان، مبارز مسلمان بر علیه استعمار!
نوشته: عبدالباسط خالد
صفحات درخشان تاریخ امت اسلامی مملو از شخصیت ها و فرماندهان مبارزی هست که بشریت نمونه های خیلی نادری از آن را به خود دیده است، اسلام این آئین انسان ساز هزاران مجاهد و مبارزی را تقدیم جامعه انسانی نموده است که هر لحظه زنده گی آن ها الگو و قدوه ایست برای هر انسان مبارز و آزادی خواه.
در تاریخ شگوفای امت اسلامی هزاران نمونه از مجاهدان دلیر و فداکاری و جود دارند که با گذشت هزاران سال از جهاد و پیکار آنان، هنوزهم اسطوره های شجاعت و پایمردی هستند، در این میان یکی هم شخصیت مسلمان و مبارز ضد استعماری شبه قاره هند تیپو سلطان هست، شخصیت نا شناخته شده که متاسفانه کمتر جوانی در مورد آن میداند.
زنده گی تیپو سلطان:
سلطان فتح علی خان بهادر مشهور به تیپو سلطان در سال 1750 میلادی در شهر سرنگپتم در مرکز حکومت میسور به دنیا آمد، پدرش حیدر علی خان بهادر حاکم میسور و مادرش فخر النساء بیگم بود.
پدرش که از جمله فرماندهان نظامی حکومت راجه های میسور بود که بعدها به امارت میسور رسید.تیپو سلطان دوران طفولیت خود را با آموزش علوم دینی و ادبیات فارسی که از علوم متداول وقت بود سپری کرد و در جوانی یک از فرماندهان برجسته نظامی حکومت میسور بود و در آرام ساختن شورش های که بر علیه حکومت میسور و به تحریک کمپانی هند شرقی صورت میگرفت نقش فعال داشت.
همچنان در نبردهای بر علیه انگلیس در هنگام حیات پدرش، نقش دست راست پدرش را در این نبردها داشت تا اینکه در سال 1197 هجری قمری پس از مرگ پدرش حاکم میسور گردید.
نبرد بر علیه انگلیس ها و مزدوران داخلی:
پس از حاکم شدن بر میسور در همان سال نواب ایازالدوله حاکم نظام حیدر آباد در همکاری با جنرالان انگلیسی منطقه نگر و همچنان هندوهای مرهته جنگ بزرگی را بر علیه تیپو سلطان به راه انداختند، این مزدوران خود فروخته شده انگلیس عهد بسته بودند که پس از شکست تیپو سلطان شیر میسور، مناطق تحت حاکمیت وی را بر انگلیس ها واگذار میکنند.
انگلیس ها که پس از وارد شدن در هند، اولین ایالت که در مقابل برنامه های استعماری آنها قد علم نمود همین حکومت میسور تحت رهبری پدر تیپو سلطان و بعدها خود تیپو سلطان بود.
انگلیس ها که تیپو سلطان را تنها مانع پلان شوم استعماری خود در شبه قاره هند میدانست با مخالفان محلی تیپو سلطان یکجا شده و بر علیه او جنگی بزرگی را براه انداختند.
اما این شیر مبارز ایالت میسور به تنهایی خود توانست نیروهای استعمار گر انگلیس را یکجا با مزدوران داخلی اعم از نیروهای نظام حیدر آباد و هندوهای مرهته را به شکل فاحش شکست بدهد و غنیمت های زیادی از انگلیس ها و مزدورانش بدست آورد و به این ترتیب توانست که برای اولین بار انگلیس ها را مجبور به عقب نشینی از مراکز و پایگاه های نظامی شان در نگر و کورتیال بسازد.
انگلیس ها پس از شکست فاحش از دست این فرمانده مجاهد مجبور شدند که در همان سال 1798 با او اعلان متارکه نمایند.تیپو سلطان پس از پیروزی در این جنگ برای گسترش دعوت اسلامی در مناطق تحت کنترول خود پرداخت، درکنار اکثریت هندو اقلیت تازه مسیحی شده هندوها نیز در مناطق زنده گی میکردند که پس از آمدن انگلیس ها از هندویزم به مسیحیت تغییر عقیده داده بودند.
تیپو سلطان مجاهد دعوتگر:
گسترش عقاید ناب اسلامی در میان این مردم باعث شد که تعدادی زیادی از هندوها و مسیحیان به دین مقدس اسلام رو بیاورند و این اولین بار بود در تاریخ هند که پس از زمان اورنگزیب عالمگیر یک حاکم مسلمان در گسترش دین اسلام در میان هندوها همت گماشت.
او به خوبی میدانست که لازمه جهاد و مبارزه برعلیه استعمار انگلیس، گسترش دعوت اسلامی است، او به یک دست شمشیر و بر دست دیگر قرآن داشت، خودش بر آن عمل میکرد و دیگران را بسوی آن دعوت میکرد.
گفت اگر از رازمن داری خبر سوی این شمشیر و این قرآن نگر
این دو قوت حافظ یکدیگر اند کائینات زنده گی را محور انـــــد
اقبال لاهوری
برنامه ضد استعماری تیپوسلطان:
تیپو سلطان برای مقابله با انگلیس ها و جلوگیری از اشغال هند توسط آنان برنامه ی خیلی وسیع داشت، او به خوبی میدانست که بدون وحدت مناطق شبه جزیره دکن و ایالت کرناتک نمی تواند در مقابل انگلیس ها مبارزه کند، روی همین منظور او یکی پس از دیگر مناطق تحت کنترول مرهته ها را در تحت تصرف خود در آورده و در میان ساکنین آن دین مقدس اسلام را گسترش میداد که به این ترتیب بتواند در کنار وحدت جغرافیایی وحدت عقیدتی را نیز به میان آرد و از طرف دیگر به خوبی میدانست که همین عقیده و باور اسلامی هست که میتواند ملت هندوستان را در مبارزه برعلیه استعمار انگلیس زنده نگه دارد.
در سال 1206 هجری قمری پس از تصرف تراونکور راجه های شکست خورده ازجمله راجه های کالاستری، کارتیناد وکوتیت همه با انگلیس ها همپیان شده و در جنگ مشترک این فرمانده مسلمان را شکست دادند که در نتیجه او مجبور شد برای اولین بار برای انگلیس ها غرامت بپردازد. انگلیس ها نه تنها بر گرفتن مبالغ انگفت اکتفا کردند بلکه دو کودک او را نیز با خود به گونه اسیر بردند که مبادا در آینده تیپو سلطان بر علیه انگلیس ها قیام کند.
طلب کمک از حاکمان مسلمان:
پس از آن تیپو سلطان که در مبارزه با انگلیس ها تنها مانده بود، در سال 1208 هجری قمری نماینده گان را با هدایایی زیادی به دربار شاه زمان حاکم آن وقت افغانستان، فتح علی شاه قاجار حاکم ایران، سلطان عثمانی فرستاد و از پلان های شوم استعمار انگلیس برای تصرف هند و پایان دادن به حاکمیت 600 ساله مسلمانان در این شبه قاره خبر داد امامتاسفانه که هیچ کسی به دعوت او لبیک نگفت، او با فرستادن این نمایندگان به حکومت های اسلامی آنزمان میخواست که آنان را از خطرهای شوم استعمار انگلیس آگاه سازد و از طرف دیگر برای حفظ حاکمیت مسلمانان بر هند و نجات هند از چنگال استعمار انگلیس از آنها جویایی کمک شود، زیرا او تنها حاکم مسلمان در هند بود که میتوانست هند را از چنگال استعمار نجات دهد.
مرگ با عزت شهادت:
در سال 1213 هجری قمری نیروهای انگلیسی تحت فرماندهی مورنینگتون و با همکاری مزدوران داخلی اعم از راجه های هندو و حاکمان حیدر آّباد بر میسور حمله نمودند و در داخل میسور نیز میر صادق وزیر تیپو سلطان را خریداری نموده و با خیانت داخلی موفق شدند که دایره جنگ را بر تیپو سلطان محدود سازند، بلی انگلیس ها تنها با امکانات نظامی شان نه بلکه با غدر و خیانت مزدوران داخلی موفق به شکست نیروهای مبارز بر ضد استعماری میشوند، علامه اقبال لاهوری رحمه الله درمورد این مزدوران خود فروخته شده چنین می فرماید:
جعفر از بنگال و صدق از دکن
ننگ آدم ننگ دین ننگ وطن
تیپو سلطان در این جنگ مردانه در مقابل نیروهای استعمار گر انگلیس و مزدوران داخلی اش رزمید و مرگ پر افتخار شهادت را بر زنده گی ذلت بار غلامی ترجیح داد
زنده گی را چیست رسم و دین و کیش
یک دم شیری به از صد سال میش
او میدانست که زنده گی در زیر سایه غلامی استعمار انگلیس از مرگ نیز بدتر است:
در جهان نتوان اگر مردانه زیست
همچو مردان جان سپردن زنده گیست
بلی او یک عمر مردانه زیست و همچو مردان بزرگ جان سپرد و نامش در صفحات درخشان تاریخ امت اسلامی با خط زرین ثبت هست، گفته مشهور او “زنده گی یک روزه مثل شیر بهتر از عمر صد ساله مثل روباه است” هنوزهم بوی شجاعت و غیرت میدهد و برای هرانسان آزاده خواهی مشعل راه است. پس شهادت این راد مرد دلیر اسلام در جنوب هند شمع مبارزه و استقلال خواهی در مقابل انگلیس در سراسر هند به خاموشی گرایید و دیگر هیچ حاکم مسلمان و یا هم هندو جرات جهاد و مبارزه مسلحانه بر علیه انگلیس ها را نکردند و تمام خاک شبه قاره زیر کنترول انگلیس ها در آمد.
شاهکاری های تیپو سلطان:
تیپو سلطان تنها یک فرمانده مجاهد و یک مبارز آزادی خواه بر علیه استعمار انگلیس نبود؛ بلکه او در کنار جهاد و مبارزه برضد انگلیس شاهکارهای زیادی نیز از خود به یادگار گذاشته است.
- تیپو سلطان اولین حاکم هند بود که در مقابل تجاوز انگلیس عملن به مبارزه نظامی پرداخت و مانع گسترش پلان های استعماری انگلیس در شبه قاره هند شد، برای این کار او بارها و بارها با انگلیس ها و مزدوران داخلی اش به نبرد پرداخت و در بیشتر این نبردها پیروز میدان بود، و او برای اولین بار نصاب منظم آموزشی جنگی را برای سربازان خود تدوین نمود وتحت عنوان فتح المجاهدین آنرا منتشر ساخت.
- تیپوسلطان یگانه فرمانده مسلمان پس از اورنگزیب بود که یکبار دیگر پرچم جهاد و دعوت را یکجا بر افراشته بود، او پس از تصرف مناطق شروع به تاسیس مساجد و گسترش دعوت اسلامی می نمود.
- تیپو سلطان یک حاکم محض نه بلکه یک عالم مسلمان و عامل بر دین خدا بود، میگویند که هیچگاهی تلاوت قرآن را در صبحگاهی ترک نمیکرد، حتی در شدید ترین روزهای جنگ.
- تیپو سلطان برای اولین بار از پیشرفته ترین اسلحه های زمان خود در نبرد با انگلیس ها کار گرفت، او برای همین منظور برای اولین بار در تاریخ هند، کارخانه ساخت راکت انداز را در ایالت میسور ایجاد کرد و از تولیدات آن بر علیه انگلیس ها استفاده کرد، چیزی که تا هنوز خود انگلیس ها با آن آشنایی نداشتند و پس از شناخت آن از آن در جنگ های برعلیه ناپلیون استفاده کردند.
- تیپو سلطان نه تنها در ساخت فابریکه های نظامی نظرداشت بلکه در گسترش زبان و ادبیات پارسی دری نیز همت گماشت و آن را یکبار دیگر زبان رسمی دربار خود ساخت و حتی نام های شهرها و مناطق تحت حاکمیت خود را از سانسکریت به فارسی تغییر داد.
- تیپو سلطان برای بهبودی وضعیت اقتصادی مردم و نجات آن از چنگال استعمار انگلیس فرمان های اقتصادی را صادر نمود که در آن بر تشویق صنایع داخلی و عدم فروش کتان به نیروهای استعمار گر انگلیس تاکید کرده بود و زمینه تجارت از مسیر دریا با سایر کشورها را نیز مساعد ساخته بود.
- تیپو سلطان اسطوره آزادی خواه انگلیس که امروزه نامش در لیست 19 تن از بزرگترین دشمنان انگلیس در موزیم ارتش بریتانیا نگهداری میشود، در اثر خیانت مزدوران داخلی و عدم همکاری حاکمان اسلامی پس از یک عمر مبارزه بر علیه استعمار خیلی نا جوانمردانه به شهادت رسید و پس از وی حکومت هند بریطانیوی حکومتش را به راجه های هندو تسلیم نمود.
در چندین سال آخر حکومت ایالتی کرناتک هند از سالروز شهادت این آزادی خواه به شکل رسمی تجلیل به عمل می آورد ولی پس از حاکم شدن حزب افراطی هندوی بی جی پی تحت رهبری مودی، آنها مخالفت خود را با تجلیل از این اسطوره مبارزه و آزادی اعلام نمودند، بلی حزب حاکم افراطی بر هند هرگز توانایی تحمل یاد بود و بزرگداشت از یک فرمانده مجاهد و مسلمانی که برای آزادی هند از یوغ استعمار انگلیس بر علیه آنان رزمید را ندارد، سینمای هندوستان که در این سالها سخت بر علیه حاکمان مسلمان هند فیلم میسازد و ازین طریق دشمنی و نفرت خود را نسبت به اسلام و مسلمانان ابراز میکنند، در این اواخر از ساخت فیلمی در معرفی تیپو سلطان ممانعت نموده و با آن مخالفت کردند.
منابع:
ساداتی، احمد محمود. تاريخ المسلمين في شبه القارة الهند وباكستانية وحضارتهم. قاهره: مكتبة نهضة الشرق، ١٩٧٠.
شریف‌النساء انصاری و محمدمهدی توسلی. «تیپوسلطان» (فارسی). دائرةالمعارف اسلامی. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۹ مهر ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۹ مهر ۱۳۹۰.
Upadhya, Harish (31 October 2016). “Karnataka Prepares To Celebrate Tipu Sultan Jayanti, BJP Threatens Stir Karnataka”. NDTV. NDTV. Retrieved 5 November 2016.