مسواک جایگاه، فواید و شیوۀ استفاده از آن
نوشته: ابومحفوظ الله اسامه
مقدمه
الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام علي خيرخلقه محمد و على آله واصحابه اجمعين
دين اسلام كاملترين دينی است که برای بشر فرستاده شده و یکی از خصائص اين دين اهتمام خاص به پیروانش هست که در تمام عرصه دستوراتی را گذاشته است از این امور میتوان توجه شریعت اسلام به صحت مسلمین را یاد آور شد در این بابت توصیه های کثیری وجود دارد ولی به عنوان نمونه من از این توصیه ها مسواك کردن دندانها را انتخاب نموده ام. چونکه میبینم در جامعه ام با مرور زمان مکانتش را از دست داده و گاهی بعضی این اهتمام را به باد مسخره میگیرند.
حکم آن سنت مؤکد میباشد و اکثریت مسلمین با اسم مسواک آشنا اند اما از استفاده و فواید آن آگاهی ندارند. و خوشبختانه هرچند پیشرفتهای علمی بیشتر میشود به همان اندازه حکمت ها در اوامر الهی بیشتر مشخص میشود.
در تمام امور خاصتاً در امور طبی اکتشافات وجود داشته و دارد، که دندانها هم از این اکتشاف ها مستفید شده است. و بطور اکثریت هم از همین وسائل طبی جدیده (کریم يا بورس دندان)استفاده میشود، و فرهنگ مسواک زدن تقریباً رو به زوال هست. به این معنی نیست که استفاده از (کریم يا بورس دندان) مضر بوده یا هم جواز ندارد، بلکه مطلب از ذکر این است که استفاده از آنها ما را از استفاده مسواک بی نیاز نمیکند. من در این مقال کوششم بر این است که از جهتی معجز بودن و الهی بودن اسلام ثابت شود؛ و از جهتی دیگری اعجاز علمی، فواید، و طریقه مسنونه مسواک مشخص شود که فهمیدن این امور بحدی عنوان فرهنگ مسواک زدن را رایج سازد.
مسواک و جایگاه آن در شریعت:
عن عائشة – رضي الله عنها – قالت: قال رسول الله – صلى الله عليه وسلم -: ( السواك مطهرة للفم، ومرضاة للرب ) ترجمه: از حضرت عائشه رضی الله عنها روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند مسواک پاک کننده دهن و راضی کننده پروردگار هست.
عن واثلة بن الأسقع – رضي الله عنه – قال: قال رسول الله – صلى الله عليه وسلم -: (أمرت بالسواك حتى خشيت أن يكتب علي) ترجمه: در روایتی از واثلة بن أسقع رضی الله عنه که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند امر کرده شدم به انجام مسواک تا حدی که ترسیدم بالایم فرض میگردد.
عن ابن عباس – رضي الله عنهما – قال: قال رسول الله – صلى الله عليه وسلم -: (لقد أمرت بالسواك حتى ظننت أنه سينزل علي به قرآن أو وحي) ترجمه: از ابن عباس رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند آنقدر زیاد به مسواک کردن امر شدم تا اینکه گمان میکردم درباره مسواک بر من وحی نازل خواهد شد.
عن رجل من أصحاب النبي – صلى الله عليه وسلم – قال: قال رسول الله – صلى الله عليه وسلم -: (لولا أن أشق على أمتي لفرضت على أمتي السواك كما فرضت عليهم الوضوء ( ترجمه: مردی از اصحاب رسول الله صلی علیه وسلم روایت میکند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند اگر بر امت سنگین نمیبود حتماً آنها را به مسواک کردن در هر نماز امر مینمودم چنانچه به وضوء کردن امر شده اند.
فواید مسواک:
از جمله فوایدی که در استفاده سواک وجود داشته و برای همه‌گان شبه هویداست پیروی از سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم، خشنودی پروردگار، ازدیاد حسنات برای همه‌گان هویدا می باشد همچنان در مسواک بسیاری از فواید صحی دیگری هم نهفته است که در ساینس یا علم ثابت شده و ما به ذکر جزء از آن اکتفاء نموده تا باشد در ترغیب به مسواک زدن موثر بوده و از تطویل در مقال هم تا حد ممکن جلوگیری گردد.
چونکه دندانها در اثر جویدن غذا آلوده می شوند و در دهان نوعی بوی بد به میان می آید زمانی‌که مسواک استفاده میگردد آلوده گی دهن از بین رفته و بوی دهان از بین می‌رود.
چنانچه از حضرت عائشه صدیقه رضی الله تعالی عنها روایت است: (السواك مطهرة للفم، ومرضاة للرب) ترجمه: از حضرت عائشه رضی الله عنها روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند مسواک پاک کننده دهن و راضی کننده پروردگار هست.
ورم یا تورم بیره‌ها که باعث خونریزی و آشکار شدن قسمت های پوشیده دندان میشود که استفاده از کریم و برس دندان نه تنها از این مشکل جلوگیری ننموده بلکه باعث افزایش آن گاها میشود و یگانه راه آسان وساده برای حفاظت از تمام انواع امراض بیره فقط مسواک می‌تواند باشد درحالیکه شانس پیشگیری از امراض بیره نسبتا نا امید کننده است.
والبته شاید بهتر باشد که بگوییم اولین مجرای نفوذ به بدن دهان است و همین امراض حتی باعث می شود که نوعی تاثیر در حملات قلبی، سکته مغزی داشته باشد و این مکروب های کثیف مستقر در دهان به جریان خون راه پیدا کرده و باعث انواع گوناگون امراض میشود و راه درمان ساده همانا استعمال مسواک هست
همچنان در استحکام بخشیدن ساختارهای دندان، سفید کردن دندان، خوشبو کردن دهان، از بین بردن پوسیدگی دندان موثر بوده و حتی در زیادت اشتها، و جلوگیری امراض معدوی، تقویت حافظه تاثیر آنرا نمی‌توان انکار نمود
طریقه استفاده از مسواك
مسواك نمودن را با دست چپ و از طرف راست دهن باید آغاز کرد، بالای زبان مسواک را کش کردن و آنر تا اخیر حلق رساندن هم در احادیث از رسول الله صلی الله علیه وسلم ثابت شده است.
مواضع استفاده مسواک
- در هنگام وضوء کردن:
عن زيد بن خالد الجهني – رضي الله عنه – قال: قال رسول الله – صلى الله عليه وسلم -: (لولا أن أشق على أمتي لأمرتهم بالسواك عند كل صلاة) وفي رواية: (لولا أن أشق على أمتي لأمرتهم عند كل صلاة بوضوء، ومع كل وضوء بسواك( ترجمه: از زید بن خالد جهنی رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند اگر برای امتم مشقت (تکلیف) نمیبود آنها را به مسواک نمودن در وقت هر نماز امر مینمودم و در روایت دیگری آمده است که اگر بر امتم سخت تمام نمیشد آنها را به وضوء در هر نماز همراه با مسواک نمودن امر مینمودم.
- قبل از اداء نماز:
عن زيد بن خالد الجهني – رضي الله عنه – قال: قال رسول الله – صلى الله عليه وسلم -: (لولا أن أشق على أمتي لأمرتهم بالسواك عند كل صلاة) ترجمه: از زید بن خالد جهنی رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند اگر برای امتم مشقت (تکلیف) نمیبود آنها را به مسواک نمودن در وقت هر نماز امر مینمودم.
- قبل از رفتن به نماز جمعه:
عن أبي سعيد الخدري – رضي الله عنه – قال: قال رسول الله – صلى الله عليه وسلم-: (الغسل يوم الجمعة واجب على كل محتلم، وأن يستن وأن يمس طيبا إن وجد) ترجمه: از ابی سعید الخدری رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند غسل در روز جمعه بالای هر بالغ و اینکه مسواک و خوشبویی بزند اگر در دسترس داشت.
- قبل از قرائت قرآن کریم:
عن سمرة – رضي الله عنه – قال: قال رسول الله – صلى الله عليه وسلم -: (طيبوا أفواهكم بالسواك، فإنها طرق القرآن ( ترجمه: از سمره رضی الله عنها روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند دهن خود را با مسواک خوشبو سازید زیرا اینکه همین طریقه قرائت قرآن هست.
- در هر زمان:
عن شريح بن هانئ قال: قلت لعائشة – رضي الله عنها -: (يا أمه , بأي شيء كان يبدأ رسول الله – صلى الله عليه وسلم – إذا دخل عليك بيتك، وبأي شيء كان يختم؟، قالت: ” كان [إذا دخل] يبدأ بالسواك، ويختم بركعتي الفجر) ترجمه: از شریح بن هانی روایت است از حضرت عائشه رضی الله عنها پرسیدم ای مادر رسول الله صلی الله علیه وسلم هنگامی خانه میامد آغاز و انجامش چگونه بود؟ فرمودند: با مسواک داخل میشد و با اداء نمودن دو رکعت نماز خارج میشد.
- قبل از خواب و بعد از برخاستن خواب:
عن ابن عمر – رضي الله عنه – (أن رسول الله صلي الله عليه وسلم كان لا ينام إلا والسواك عنده ، فإذا استيقظ بدأ بالسواك) ترجمه: از عبد الله ابن عمر رضي الله عنه روايت است كه رسول الله صلي الله عليه وسلم خواب نمينمودند مگر اینکه با خود مسواک میداشتند و هنگامی که از خواب برمیخاستند آغاز با مسواک میکردند.
و عده ای زیادی از احادیث، آثار فواید و تجارب علمی که بیانگر اهمیت و فواید مسواک هست، هدف این مقال همانا تذکر بوده نه استقراء که از باری تعالی تمنا دارم تا عمل برای من و خواننده های این مقال نصیب فرماید
در پایان لازم به تذکر است که باید برای ترویج مسواک و فرهنگ مسواک زدن کوشید و به قدر توان از مسواک استفاده کرد که از مزایای دنیوی و اخروی آن بی بهره نگردیم
همچنین این اهمیت مسواک خود بیانگر استفاده و نقش علم در شریعت و اهتمام شریعت به تمام جوانب زندگی است.