با صالحان در رمضان

نویسنده: احمد لافی

 برگردان: عبدالرحمن عزام

خداوند متعال کتاب هایش را فروفرستاد و پیامبرانش را برانگخیت تا نشانه ای برای هدایت سرگشتگان به سوی راه سعادت باشند؛ خداوند متعال می فرماید: «طه مَا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَى/(اي پيغمبر!) ما قرآن را براي تو نفرستاده ايم تا (از غم ايمان نياوردن كافران، و نپذيرفتن شريعت يزدان) خويشتن را خسته و رنجور كني» [طه:1-2]. و عبادت هایی را مشروع گردانیده است که انسان را نیک رهنمایی نموده و مسیر را برایش هموار می نماید.

نماز توشه ای برای این راه است که بنده با استعانت بدان، در پیشگاه پروردگارش ایستاد می شود و به راز و نیاز می پردازد، پریشان حالی خود را به او شکایت می‏برد ، و هنگام سختی ها، نیاز خویش را از او می طلبد و هنگام نعمت و بخشش الهی، از او سپاس‏گزاری می‏نماید و خواهان ازدیاد نعمت است در حالی که از احساس انس با او و جمال وصالش، لذت می برد.

نگین این طوق، نماز شب است. در شب هر دوستی با دوستدارش خلوت می‏گزیند، بیداری و شب زنده داری برایش گوارا و شیرین خواهد بود و از فهم این معنی، با شوق و شادی و شادمانی انتظار می‏کشد که شب پرده های تاریکی خود را در همه جا بپراکند تا از مناجات پروردگاری بهره ببرد که بنده با راز و نیاز به درگاه او نزدیک و با استجابت خواسته هایش توسط خداوند متعال نزد او تعالی محبوب می‏شود. خداوند می فرماید آیا سائلی وجود دارد که چیزی بخواهد و برایش بدهم؟ آیا استغفار کننده ای وجود دارد که او را ب‏بخشم؟! پیامبر فرمود: « إِنَّ فِى اللَّيْلِ لَسَاعَةً لاَ يُوَافِقُهَا رَجُلٌ مُسْلِمٌ يَسْأَلُ اللَّهَ خَيْرًا مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ إِلاَّ أَعْطَاهُ إِيَّاهُ وَذَلِكَ كُلَّ لَيْلَةٍ / همانا در شب لحظه اي است که هر بنده ي مسلمان در آن لحظه از خدا خيري از خيرهاي دنيا و آخرت بخواهد، خدا به او آن خير را مي دهد و اين لحظه در همه ي شب هاست» [به روایت مسلم].

شب زنده داری، خوی و عادت مخلصین و میدان کارزارِ پیشتازان است. خداوند متعال در آن انوار خویش را بر دل‏های دل‏بریده گان پرتو افشانی می‏کند و نعمت‏های خود را بر دوستداران خویش، فرو می ریزد، پس سعادتمند کسی است که به سوی وزش آن رهسپار شود و بدبخت کسی است که از رحمت و بخشش اوتعالی غفلت ورزد و خساره‏مند نیز کسی است که گناهان او را اسیر خویش سازد و از بهره‏وری و هدایای این فرخنده اعمال، محروم بماند. جای شگفتی نیست که پیامبر صلی الله علیه وسلم آن قدر به نماز شب بایستد که پای های مبارک شان آماس و ورم نماید، و امت خویش را به شب زنده‏داری تشویق نماید. پیامبر فرمود: « عليكم بقيام الليل فإنه دأب الصالحين قبلكم وقربة إلي الله تعالي ومنهاة عن الإثم وتكفير للسيئات ومطردة للداء عن الجسد / به نمازشب پاي بند باشيد كه انجام آن رسم و شيوه‏ي صالحان قبل از شما بوده و باعث نزديكي به خداوند و دور شدن از گناهان و كفاره‏ي سيئات و دافع دردهاي جسماني مي گردد» [به روایت ترمذی].

و ایشان را از ترک آن بر حذر دارد، از عبدالله بن عمرو بن عاص رضی الله عنه روایت شده که می گوید: پیامبر صلی الله علیه وسلم برایم فرمود: «يَا عَبْدَ اللَّهِ، لا تَكُنْ مِثْلَ فُلانٍ كَانَ يَقُومُ اللَّيْلَ فَتَرَكَ قِيَامَ اللَّيْلِ/ اي عبد الله! مثل فلاني نباش كه (ابتدا) نماز شب مي خواند. سپس، آن را ترك كرد» [متفق علیه].

قیام شب روش صالحان است، عبدالله بن مسعود هنگامی که چشم‏ها آرام می گرفتند، به نماز شب می‏ایستاد و تا صبح از او همچون صدای زنبور عسل شنیده می شد.

عبدالعزیز بن ابی روّاد رحمه الله هنگامی که بسترش را برای خواب آماده می‏نمودند، دستش را بر بستر ‏گذاشته و آن را وارسی می‏نمود و سپس می‏گفت: چه خوب نرم هستی؟! اما فرش‏ها و زیر اندازهای بهشت از تو نرم‏تر اند. سپس به نماز می‏ایستاد.

هنگامی که ابوشعثاء رحمه الله به حالت احتضار رسید، گریه سر داد. برایش گفتند: چرا گریه می‏کنی؟ در جواب فرمود: از قیام اللیل و شب زنده داری بهره‏ی کافی نبرده ام.

این بود روش صالحان و نیکوکاران! اما ما در کجای کار شان قرار داریم؟!

قیام اللیل میدانی است که بنده دران بر شهوات نفس پیروز و بر وسوسه های شیطانی غالب می‏شود، به خدای رحمن نزدیک و از لوث گناهان پاک می‏شود. از آن جهت رویارویی  وستیز، نیرو و قوتی می‏گیرد که در میدان های مبارزه و کارزار او را مفید افتد و در جهاد مبارزه با دشمنان دین از آن استفاده نماید تا در تحت لوای عابدان شب و سوارکاران روز بپیوندند.

قیام اللیل خلوتی است که مسلمان در آن به تفکر در عظمت مخلوقات الهی و شگفتی‏های آفرینش آفریده های او می پردازد. و فرصتی است تا نفس خویش را محاسبه نموده و جان و روان خود را دریابد و با شکستن حالت انجماد خویش، به سوی خدا از لغزش‏ها و اشتباهات خویش توبه نماید و با پروردگار خود عهد بندد که دیگر به  گناه باز نگردد و بر طاعت و عبادتش بیفزاید.

قیام اللیل پناهگاه ستمدیده گان است که ناتوانی خود را به درگاه الله متعال شکایت می برند و از او کمک می طلبند، هوش دار که تیر شبانگاهان به خطا نخواهد رفت.

قیام اللیل سلاح دعوتگر است که آن را بر روی اعراض و انکار از نیام می‏کشد، و با آن زخم های ناشی از تمسخر و استهزاء را تداوی می نماید و با آن دروازه‏ی فهم را بر روی دل ها و اندیشه ها را باز می نماید.

سعید بن مسیب رحمه الله می گوید: همانا مرد، شب را زنده نگه‏می‏دارد، سپس خداوند در چهره‏ی او نوری قرار می دهد، بر اساس آن  مسلمانان او را دوست می‏دارند، و هر کسی که او را می‏بیند با وجودی که تا حال او را ندیده باشد، با او ابراز دوستی می‏نماید.

آنچه گفته آمدیم، پرتوهای اندکی بود از درخشش‏ها و گذر سریعی بود بر گنجینه‏ها و اشاره‏ی گذرایی به اسرار و رمز و رازهای قیام اللیل. شاید ما را وا دارد تا به دنبال دستیابی به این انوار قدم گذاریم و اسرار آن را در یابیم.