نویسنده: شیخ محمد حسن الددو
برگردان: عبدالرحمن عزام
از زمره ی عمدهترین آزمایشهای الهی که با هوای نفس انسانی، سر ناسازگاری دارد، انفاق مال در راه خدا است؛ زیرا به زعم مردم، مال محبوب نفس است. و بقای وجودی آن مشروط به بقای مالی است که در دستان شان قرار دارد و در غالب امر آن را با زحمت و مشقت و سختی به دست می آورند. برای همین است که انفاق و مصرف آن در راه خدا امتحان و ابتلای سختی است که کم افرادی وجود دارند که بتوانند از این آزمون کامیاب بدر آیند؛ اما خداوند سبحانه و تعالی با بندگان ایماندارش معامله ای نموده است که به اساس آن بندگان جان و مال خویش را مایه گذارند و بر این معامله در تورات و انجیل و قرآن تأکید ورزیده شده است: « إِنَّ اللّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَيْهِ حَقّاً فِي التَّوْرَاةِ وَالإِنجِيلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللّهِ فَاسْتَبْشِرُواْ بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُم بِهِ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ/ بيگمان خداوند (كالاي) جان و مال مؤمنان را به (بهاي) بهشت خريداري مي كند. (آنان بايد) در راه خدا بجنگند و بكشند و كشته شوند. اين وعده اي است كه خداوند آن را در (كتابهاي آسماني) تورات و انجيل و قرآن (به عنوان سند معتبري ثبت كرده است) و وعده راستين آن را داده است، و چه كسي از خدا به عهد خود وفاكننده تر است؟ پس به معامله اي كه كرده ايد شاد باشيد، و اين پيروزي بزرگ و رستگاري سترگي است». [توبه:111]
خداوند متعال ایشان را به تجارتی سودمند در ازای مال شان فرا می خواند: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى تِجَارَةٍ تُنجِيكُم مِّنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ/ اي مؤمنان! آيا شما را به بازرگاني و معامله اي رهنمود سازم كه شما را از عذاب بسيار دردناك دوزخ رها سازد؟
(و آن اين است كه) به خدا و پيغمبرش ايمان مي آوريد، و در راه خدا با مال و جان تلاش و جهاد مي كنيد». [صف:10-11]
درینجا، خداوند مال را قبل از جان یاد نموده است. خداوند متعال هنگام فراخوان مردم به سوی انفاق در راه خود، سختی و مشقت انفاق را بر نفوس بشر و مخالفت هوای نفس با آن را در نظر داشته بر آن پاداش وافر و اجر فراوانی مرتب نموده است تا جایی که تا در سوره ی بقره هفتصد چند برابر آن ذکر شده است. و در حدیثی صحیح از ابن عباس – رضي الله عنه – روايت است: پيامبر – صلى الله عليه وسلم – بخشنده ترين و سخي ترين مردم بر کار خير بود، بيشترين سخاوتهاي ايشان در ماه رمضان آن وقت که با حضرت جبرئيل – عليه السلام – ملاقات مي کرد صورت مي گرفت، تا رمضان تمام مي شد هر شب با حضرت جبرئيل ملاقات مي کرد، پيامبر – صلى الله عليه وسلم – تمام قرآن را براي جبرئيل عرضه مي کرد، هر گاه حضرت جبرئيل به پيامبر – صلى الله عليه وسلم – مي رسيد سخاوت ايشان از باد وزان بيشتر بود». [متفق علیه]
باد وزان سریع و تند است و بر هر چیزی که میوزد آن را بر می افرازد و آن را زیر و رو می نماید، همچنان بذل و بخشش پیامبر خدا –صلی الله علیه و سلم- به هر چیزی تعلق میگرفت. هیچ چیزی در خانهی پیامبر یافت نمیشد مگر آن را در راه خدا به مصرف می رساندند، و در سرعت بخشش طوری بودند که قبل از اینکه دیگران چیزی از ایشان بخواهند برایشان می بخشید. پیوند بخشش شان به دورترین اقوام میرسید درست همانند باد که در مدت زمانی اندک، مسافتی دور و دراز را میپیماید.
برادر مسلمانم!
این نکاتی بود که هرگاه در دل و جانت بگردد خداوند با آن ها در موج این مشکلات تو را بهره مند می گرداند در حالی که هیچ دوستی با تو این درد را شریک نشده و مسؤولیت بار آن را متحمل نمی شود، و هیچ فامیلی در عوضت شب را به بیداری سپری نمی کند. متوجه نفس خویشتن باش! نفست را پشتیبانی کن، آن را متواضع و فروتن ساز، و بیشتر و بالاتر از آنچه مستحقش است، بر او مده.
خوب متوجه باش که اگر شکست خوردی، بعد از خدا جز نفست کسی دیگر به تو رحم نخواهد کرد، و آنگاه که شکست می خوری جز اراده ات کسی دیگر تو را یاری نمینماید. و بعد از زمین خوردن، جز خودت کسی توان بلند نمودنت را ندارد. ارزش خود را به اساس مقیاس نظرداشت مردم مسنج؛ بلکه ارزش و اعتبار خویش را در نهاد خویشتن بجوی، و هرگاه وجدان انسان راحت و شادمان شود، مقامش بلند می گردد. هرگاه خودت را شناختی، آنچه مردم درباره ات می گویند تو را خساره مند نمیگرداند!
مشغول غم دنیا مباش؛ زیرا آن از آن خدا است، غم روزی مخور؛ زیرا آن از جانب خدا است، غم آینده را مخور؛ زیرا آن به دست خدا است، یگانه غمت این باشد که چگونه پروردگارت را از خود راضی بگردانی؛ زیرا اگر الله متعال را راضی بگردانی، از تو راضی می گردد و تو را راضی می گرداند و تو را بسنده است و بی نیازت می گرداند.
از زندگی ای که دلت را گریان نموده ناامید مباش؛ بلکه همواره بگوی خدایا عوضی نیکوتر برایم در دنیا و آخرت نصیب فرما! اندوه به آسانی می رود و خوشی به فراخوان می آید، خداوند هرگز کار خیری که تقدیم نموده ای و مشکلی که دور ساخته ای و چشم غمگینی که خوش ساخته ای را فراموش نخواهد کرد.
زندگی ات را بر این باور اساس نه: نیکوکار باش اگر چه با کار نیکی روبرو نشوی، نیکوکاری تو برای مردم نیست؛ بلکه برای این است که خداوند متعال نیکوکاران را دوست می دارد.
دستانت را در باب اعطای صدقه باز و فراخ بدار، ریسمان های مصائب و مشکلات از دوش و گردنت، رها خواهد شد.
بدان و آگاه باش! نیاز تو به صدقه در دادن، بیشتر از نیازِ نیازمند در گرفتنِ آن است.