نوشته: عبدالباسط خالد
اسلام این دین جاویدان و انسان ساز همه بشریت را از نسل یک پدر و مادر میداند و همه انسان ها را فرزندان آدم و صاحب کرامت انسانی میداند.
در باورهای اسلامی هیچ نژادی بر نژادی برتری ندارد، در مقابل پدیده پوچ و بی معنی عصبیت های نژادی و منطقوی مفهوم خیلی وسیع و گسترده انسانیت را به معرفی میگرد، آنجا که الله متعال می فرماید:
وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلاً
ترجمه: وهمانا فرزندان آدم را گرامي داشتيم و آنان را در خشكي و دريا (بر مركب ها) حمل كرديم و از چيزهاي پاكيزه روزي شان داديم و آنان را بر بسياري از آفريده هاي خود برتري كامل داديم.
البته در این خانواده بزرگ انسانیت یک قشر وسیع آن، آنهایی که به پیام الهی لبیک گفته و آن را باور کرده اند و اسلام این آئین برگزیده خدا را پذیرفته اند و آنها مسلمانان اند.
مسلمانان در مفهوم اسلام همه باهم برادر اند، این نداء از فراز آسمانهاست، آنجا که میگوید:
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ
ترجمه: مومنان برادر اند.
این برادران که روزگاری در سایه خلافت اسلامی همه در کنار هم بدون اندکترین تبعیض و تعصبی برادرانه زنده گی میکردند، متاسفانه پس از فرو پاشی آخرین خلافت اسلامی در سال 1924 میلادی همه سرزمین های اسلامی یکی پس از دیگر در چنگال خون آَشام استعمار افتیدند.
امروز در تمام جهان مناطق زیادی اند که روزگاری جز سرزمین های اسلامی بودند ولی امروز در زیر چنگال قدرت های بزرگ قرار دارند و خیلی به سختی میتوانند خود را با گذشته پربار خویش پیوند بزنند، در این سلسله میخواهم این سرزمین های غصب شده اسلامی را یکی پس از دیگر به معرفی بگیرم تا باشد جوانان مسلمان، آنهایی که هم و غم تمامی بشریت را با خود دارند، از برادران مسلمان خویش در زیر اشغال دیگران آگاه شوند.
سلسله اول
تاتارستان:
جمهوری خود مختار تاتارستان، یکی از جمهوریت های خود مختار فدراسیون روسیه بود که در شرق قسمت اروپایی روسیه و در وادی دریایی شاداب والگا واقع شده است، دارای 68 هزار کیلومتر مربع مساحت و بیش از 3.7 میلیون نفر نفوس دارد که 55 فیصد آنان مسلمان اند.
تاتارستان از جمله اولین سرزمین های اسلامی در شمال آسیا است، که امت اسلامی آن را از دست داد و این سقوط دردناک با قتل و کشتار تعداد زیادی از مسلمان های ساکن در آن دیار به همراه بود.
پیشینه اسلام در تاتارستان
داستان گسترش اسلام در میان اقوام تاتار با سفر شخصیت عالم و دانشمند احمد بن فضلان گره خورده است، بدینترتیب بن فضلان اولین مسلمانی هست که در قرن چهارم هجری در هنگام خلافت عباسی و دقیقن در سال 992 میلادی به وادی والگا قدم میگذارد و این اولین جرقه گسترش اسلام در وادی والگا هست که پس از آن آهسته آهسته اسلام در میان این مردم گسترش یافت تا اینکه تمام وادی والگا مملو از مسلمانان ترک شدند که از طرف روسان همسایه تاتار خطاب میشدند.
حمله چنگیز و تشکیل ارتش طلایی:
در اواخر سال 1230 میلادی، ارتش مغولی چنگیزخان تحت رهبری باتو خان فرزند جوجی و نواسه چنگیز بر سرزمین های تاتارستان یورش برده از دریای دانیوب گذشته و دامنه فتوحات خود را تا کشور پولند رسانیدند.
پس از مرگ چنگیز، امپراطوری وسیع وی میان فرزندان و نواده گانش تقسیم شد و بر اساس وصیت چنگیز تمامی مناطق غربی تا جایی که سم اسپ باتو خان میرود، مربوط به باتو خان است.
باتو خان با تکشیل یک ارتش بزرگ بنام “ارتش طلایی” بر جغرافیای وسیع از غرب روسیه حکومت میکرد، پس از باتو خان این حکومت مقدر در تحت حاکمیت برکه برادرش قرار گرفت.
برکای خان، بر اساس دعوت مولانا سیف الدین خزری دین مقدس اسلام را پذیرفت، آری این اولین بار است در تاریخ که حاکم دین محکوم را می پذیرد او سپس در گسترش دعوت اسلامی در مناطق تحت کنترول خود پرداخت.
برکای خان این حاکم مسلمان کسی هست که از سقوط خلافت عباسی بواسطه هلاکو خان نواسه کاکایش خیلی ناراحت شده بود و از همین رو با مجاهد بزرگ ملک الظاهر بیبرس در جنگ برعلیه هلاکو متحد شد، آری این اسلام هست که مغل را وادار میکند تا در کنار یک مجاهد عرب بر علیه مغل دیگر ایستاده شود.
اولین حکومت محلی تاتارها:
پس از فروپاشی حکومت نواده گان چنگیز بر این جغرافیا، در سال 1430 میلادی اولین حکومت محلی توسط تاتارها تحت عنوان خانات قازان با مرکزیت شهر قازان ایجاد شد و آنها در نشر و پخش علم و ادب و زبان تاتاری همت گماشتند و تا سال 1928 میلادی زبان تاتاری با رسم الخط عربی نوشته میشد که پس از حاکم شدن کمونیست ها بر روسیه رسم الخط از عربی به سریلیک تبدیل شد.
آخرین حاکم خانات قازان، ملکه سویمبیکا است که پس از جنگ نهایی در سال 1552 میلادی با روس ها شکست خورد و حکومت خانات قازان از بین رفت و تمامی مناطق آن تحت تصرف روس ها به فرمانده ایوان مخوف در آمد و ملکه مسلمان قازان به شکل اسیر به مسکو انتقال داده شد.
اشغال توسط روس ها:
روس ها پس از تصرف سرزمین اسلامی قازان از هیچ ظلم وستمی دریغ نکردند، مسلمانان را با زور و شکنجه به دین مسیحیت برگرداند، تاتارهای مسیحی شده تا امروز نیز و جود دارند، پس از قبول مسیحیت تاهنوزهم به تاتاری حرف میزنند و بنام “استارو کریسچیین” یاد میشوند.
روس های ظالم، مساجد و مراکز علمی مسلمانان را تخریب نموده زمین هایشان را مصادره نمودند. زمین های زراعتی و حاصلخیز وادی والگا مصادره شده را به روس ها تسلیم نمودند و مسلمانان زیادی را مجبور به ترک خانه و کاشانه شان ساختند.مسلمانان که در تاتار باقی مانده بودند به شدت تحت تعقیب قرار داشتند و هرگونه حرف زدن از اسلام جزایش مرگ بود.
روس ها سیاست تغییر بافت جمعیتی را آغاز نموده و تعدادی زیادی از روس ها را ساکن این سرزمین نمودند و تمام زمین های مسلمانان را به آنها هدیه دادند به این ترتیب منطقه رود والگا از یک سرزمین اسلامی تبدیل شد به یک منطقه با اکثریت روس و مسلمانان را مجبور به تبعید به سرزمین های سرد لم یزرع سایبریا ساختند.
جهاد بر علیه روس ها:
مردم شجاع و استعمار ستیز تاتار هرگز خاموش ننشسته و گروپ های زیادی از مجاهدین در این سرزمین در مقابل استعمار روس برای آزادی سرزمین اسلامی و عقیده خود جنگیدند، مجاهدان چون استپان رازین و پوگاچیف قیام های مردمی زیادی را برعلیه استعمار روس رهبری کردند، همین قیام های جهادی بود که بالاخره کاترین دوم امپراطور روس را مجبور ساخت تا به مسلمانان آزادی دینی بدهد.
پس از آن مسلمانان تاتار یک بار دیگر اجازه زنده گی و فعالیت در سرزمین خودشان را یافتند. آنها با کار و تلاش زیاد از ثروتمندترین مردمان امپراطوری روس شدند.
نهضت اسلامی جدیدیسم:
در قرن هژدهم میلادی پس از ترویج علوم و دانش جدید در روسیه تزاری ، مسلمانان تاتاری ازین فرصت دور باقی مانده بودند، در این هنگام شیخ شهاب الدین مرجانی، یکتن از علمای بزرگ تاتارستان شروع به تشویق و ترغیب مسلمانان در کسب علوم و دانش جدید نمود. او تمام تلاش خود را وقف پیشرفت علمی مسلمانان نمود او باور داشت که علم و دانش جدید قدرتمندترین وسیله پیشرفت مسلمانان و نجات آنان از خواب زمستانی هست.
از او بالاتر از 30 اثر علمی در موضوعات مختلف به زبان عربی باقی مانده است، برای اولین بار همین شیخ مرجانی بود که قرآن را در تاتارستان چاپ نموده و در میان مردم منتشر ساخت.
نهضت اسلامی شیخ شهاب الدین مرجانی که به نهضت جدیدیسم معروف هست، شبیه به تلاش های سرسیداحمد خان در هند و سید جمال الدین افغانی در افغانستان است، زیرا این شخصیت ها به خوبی میدانستند که جوامع اسلامی با روش های سنتی و قدیمی علم و دانش نمی توانند در مقابل موج تند علمی جدید مقابله نمایند و نخستین شرط موفقیت مسلمانان مسلح شدن آنان با علم و دانش جدید است، زیرا با سلاح قدیم در جنگ جدید رفتن خودکشی بیش نیست.
شیخ شهاب الدین رحمه الله اسلام را اساس جامعه تاتارستان میدانست، او میکوشید تا اختلاف میان مسلمانان را از میان برده و امت اسلامی با کسب علم و دانش جدید دوباره متحد گردد. اندیشه های اصلاحی شیخ شهاب الدین مرجانی رحمه الله منجر به یک بیداری اسلامی خیلی قوی در میان تاتارها شد، تاتارها که تا قبل از آن از تاتار بودن می شرمیدند و به نحوی کلمه تاتار مترادف دشنام از طرف روس ها به ساکنین مسلمان والگا تلقی میشد، حالا با افتخار از مسلمان بودن شان دفاع میکردند.
تلاش های نهضت اسلامی شیخ شهاب الدین مرجانی رحمه الله سبب احیای دوباره اسلام در روسیه پس از 300 سال استعمار روسیه مسیحی شد، متفکران متاثر شده از شیخ یک انقلاب علمی را در میان مسلمانان رقم زدند طوری که در آنزمان بالاتر از 25000 مسجد و هزاران مکتب و مدرسه جهت نشر علم ودانش ایجاد شد، اخبار و روزنامه ها با زبان های محلی شروع به انتشار کرد و مسلمانان تاتارستان برای اولین بار با خلافت اسلامی عثمانی ها در ارتباط شدند و صد ها جوان مسلمان تاتاری در دانشگاه های عثمانی در استانبول و قاهره برای کسب علم ودانش فرستاده شد.
این تلاش ها منجر به ایجاد یک جریان اسلامی بنام ” اتفاق المسلمین” در سال 1906 میلادی جهت کسب آزادی های دینی بیشتر و حق آموزش و پروش برای مسلمانان گردید.
این اقدامات مسلمانان امپراطوری روس تزاری را خیلی وارخطا ساخته بود، همین بود که امپراطوری روس تزاری پس از سال 1908 میلادی یکبار دیگر شروع به محدود ساختن آزادی مسلمانان تاتاری نمود.
انقلاب کمونیستی روسیه:
قبل از بوقوع پیوستن انقلاب کمونیستی در روسیه، مسلمانان تاتار از محدویت های وضع شده توسط روسیه تزاری به آنها خسته شده و در مقابل روسیه تزاری جانب بلشویک ها را گرفتند، کمونیست با شعارهای دروغین آزادی و عدالت توجه مسلمانان را به خود جلب نموده و تعدادی زیادی از مسلمانان کمونیست شدند، در انقلاب سال 1917 مسلمانان تاتارستان برای رسیدن به آزادی های وعده داده شده از طرف بلشویک ها در کنار آنان قرار گرفتند، اما پس از پیروزی کمونیست ها چهره واقعی آنان بر ملت مسلمان و مظلوم تاتارستان واضح شد، جریان های آزادی خواه تاتار که برای یک کشور مستقل تحت نام دولت ایدل اورال تلاش میکردند توسط کمونیست ها با عناوین مختلف سرکوب گردیده و در سال 1920 حکومت کمونیستی جمهوری خودمختار تاتارستان را در قالب اتحاد جماهیر شوروی وقت تاسیس کردند.
در سایه حکومت کمونیستان در سال 1921 قحطی شدیدی بوقوع پیوست و هزاران زن، مرد و کودک مسلمان تاتارستانی جان های خود را از گرسنگی از دست دادند، آری کمونیست های که با وعده نان پیروز شدند، در سایه حکومت ظالم شان مردم از گرسنه گی جان دادند و برای اولین بار انسان ها برای زنده ماندن مجبور به خوردن اعضای انسان دیگر گردیدند.
سالهای حاکمیت نظام کمونیستی:
کمونیست ها که پس از سال 1922 بر جغرافیایی وسیعی تحت عنوان اتحاد جماهیر شوروی USSR حاکم شده بودند،یکبار دیگر دشمنی خود را با مسلمانان تاتارستان آغاز نموده و خاطرات تلخ زمان روسیه تزاری را در اذهان مسلمانان تاتار زنده ساختند و یکبار دیگر سبب شد تا مسلمانان مناطق خود را ترک نموده و به سایر نقاط چون سایبریا و آسیایی مرکزی مهاجرت کنند.
در زمان حکومت کمونیستی مسلمانان در محدودیت به سر میبردند و همین باعث شد که تاتارستان یک بار دیگر از ساکنین اصلی تخلیه شده و نفوس آن به بیش از 50 درصد تقلیل یابد و جای آن را روس های تازه وارد بگیرند.
سقوط اتحاد جماهیر شوروی:
یک سال قبل از سقوط اتحاد جماهیر شوروی، در 30 اگست سال 1990 میلادی جمهوری خود مختار تاتارستان اعلان استقلال نمود و در سال 1992 میلادی این جمهوریت ریفراندمی را برگزار نمود که در آن بیش از 62 درصد مردم در جدایی از روسیه و حکومت مستقل رای داده بودند، اما جمهوری تاتارستان از ترس تجاوز نظامی فدراسیون روسیه میراث خوار شوروی سابق ساکت ماندند، در طی سالهای ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۴ تاتارستان یک دولت مستقل دوفاکتو (De facto) بود و در سال 1994 جمهوری تاتارستان یک پیمانی را با فدراسیون روسیه امضاء نمود که بر اساس آن جمهوری خودمختار تاتارستان جزء فدراسیون روسیه بوده اما در امور داخلی خود مستقل است.
در طی این بیست سال تاتارستان رشد چشمگیر اقتصادی داشته است طوری که تاتارستان از ثروتمندترین و صنعتی ترین مناطق روسیه به شمار میرود، با کشور های مختلف روابط اقتصادی داشته و دربیش از 14 کشور جهان دارای نماینده گی های اقتصادی شبیه به سفارت را دارا میباشد.
شهر کازان پایتخت تاتارستان سومین شهر بزرگ روسیه است، این شهر از جمله صنعتی ترین شهرهای روسیه به شمار میرود که 45 درصد صادرات آن تولیدات صنعتی هست، شرکت های بزرگی از ساخت هواپیما تا هلیکوپتر و شرکت معروف کاماز در آن قرار دارد. این شهر با داشتن 210 هزار دانشجو در 14 دانشگاه از جمله مراکز علمی در روسیه به شمار میرود. جمهوری تاتارستان نمادی از همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان با سایر ادیان هست، این شهر بیشترین آنها مسلمانان ترک تاتار هست بر علاوه آنها 300 ملیت متفاوت دیگر با ادیان مختلغ نیز در آن سکونت دارند. بعد از اسلام مذهب ارتدکس بیشترین پیرو را دارا است.
مراکز اسلامی در تاتارستان
امروزه که در میان جمیعت نزدیک به چهار میلیونی بیش از دو مییلیون مسلمان در تاتارستان زنده گی میکنند، مردم این خطه خیلی به دین خود وفادار اند که پس از 400 سال استعمار و اشغال تا هنوزهم هویت دینی و فرهنگی خود را حفظ نموده اند، دین اسلام نیز در میان مردم آنها در حال رشد بوده و تنها در سال 2004 میلادی بیش از یک هزار مسجد در سرتاسر تاتارستان وجود داشته است و تعدادی از مراکز علمی و مدارسی اسلامی نیز در این کشور فعالیت میکند.مسلمانان تاتار خیلی به اسلام خود افتخار میکنند از همین رو 21 می هر سال را به مناسبت ورود اسلام به این کشور تجلیل میکنند.
اکادمی علوم اسلامی بلگاری
این انستیوت علوم دینی در سال 2015 کار ساخت آن اغاز شده و پس از دوسال تکمیل شد و در سال 2017 میلادی افتتاح شد، این مرکز علمی برای نشر و پخش اسلام در تاتارستان ایجاد شده است که فی الحال 150 محصل در آن مصروف آموزش علوم دینی هستند، در سرتاسر تاتارستان در حدود 2500 دانش آموز در رشته های علوم دینی مصروف تحصیل اند که سالانه بیش از 500 نفر از این مراکز فارغ میشود.
دانشگاه اسلامی روسیه:
دانشگاه اسلامی در ابتدا به شکل یک انستیتوت در سال 1998 در شهر کازان افتتاح شد، اما درسال 2008 میلادی به دانشگاه ارتقا کرد که هم اکنون دارای هفتاد استاد دربخش های مختلف علوم دینی بوده و بیش از 400 تن محصل دارد.
.